Gelişim çağındaki çocukların sosyal becerileri ve psikolojileri farklı durumlardan ve olaylardan etkilenebilir. Çocukların kişisel gelişimlerine etki edebilecek bu durumlar çeşitli hastalıklara neden olabilir. Bu hastalıkları tanımak sizi ve sevdiklerinizi korumanıza yardımcı olabilir.
Psikolojik Hastalıklar Nedir?
Psikolojik bozukluklar terimi bazen daha sık olarak zihinsel bozukluklar veya psikiyatrik bozukluklar olarak bilinen durumları ifade etmek için kullanılır. Ruhsal bozukluklar, yaşamın birçok alanını etkileyen davranışsal ya da psikolojik semptomlar örüntüsüdür. Bu bozukluklar, semptomları yaşayan kişi için sıkıntı yaratır.
Psikolojik Hastalıkların Belirtileri
Ruh sağlığı sorunları tedavi edilebilir ve iyileşme mümkündür. Ruh sağlığı sorunları olan birçok kişi tam işlevselliğe geri döner. Bazı akıl hastalıkları önlenebilir.
Ruh hali veya düşünme ile ilgili bir sorunun ne zaman bir ruh sağlığı sorunu olacak kadar ciddi hale geldiği her zaman net değildir. Örneğin, bazen düşük veya depresif bir ruh hali normaldir, örneğin bir kişi sevdiği birinin kaybını yaşadığında. Ancak bu depresif ruh hali sıkıntıya neden olmaya devam ederse veya normal işleyişin önüne geçerse, kişi profesyonel bakımdan yararlanabilir. Aile veya arkadaşlar, kişinin kendisinde görmediği değişiklikleri veya sorunları fark edebilir.
Bazı ruhsal hastalıklar tıbbi bir durumla ilişkili olabilir veya onu taklit edebilir. Örneğin, depresif belirtiler tiroid rahatsızlığıyla ilişkili olabilir. Bu nedenle, bir ruh sağlığı teşhisi genellikle fiziksel muayene de dahil olmak üzere tam bir sağlık değerlendirmesini içerir. Buna kan tahlili ve/veya nörolojik testler de dahil olabilir.
Farklı kültürlerden ve geçmişlerden gelen insanlar ruh sağlığı sorunlarını farklı şekillerde ifade edebilirler. Örneğin, bazılarının bir sağlık uzmanına bir ruh sağlığı sorununun neden olduğu fiziksel semptomlarla ilgili endişelerle gelme olasılığı daha yüksektir.
Kaç Çeşit Psikolojik Hastalık Vardır?
Farklı psikolojik hastalık olmasına rağmen en yaygın olanlarından bazıları şöyledir:
Anksiyete bozuklukları
Anksiyete bozuklukları, aşağıdakileri içeren bir grup ruh sağlığı bozukluğudur:
- Yaygın anksiyete bozuklukları
- Sosyal fobiler
- Spesifik fobiler (örneğin, agorafobi ve klostrofobi)
- Panik bozukluklar
- Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
- Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB).
Tedavi edilmeyen anksiyete bozuklukları, insanların günlük yaşamlarında önemli bozulmalara yol açabilir.
Çocuklarda davranışsal ve duygusal bozukluklar
Çocuklarda sık görülen davranış bozuklukları şunlardır:
- Karşı gelme bozukluğu
- Davranım/tutum bozukluğu
- dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
Bu ruh sağlığı bozukluklarının tedavisi terapi, eğitim ve ilaç tedavisini içerebilir.
Bipolar kişilik bozukluğu
Bipolar bozukluk, daha önce ‘manik depresyon’ olarak adlandırılan bir tür duygudurum bozukluğudur. Bipolar bozukluğu olan bir kişi mani (coşku) ve depresyon dönemleri yaşar. Kişi psikotik semptomlar yaşayabilir ya da yaşamayabilir. Kesin nedeni bilinmemektedir, ancak genetik bir yatkınlık olduğu açıkça tespit edilmiştir. Çevresel stres faktörleri de bu ruhsal hastalık dönemlerini tetikleyebilir.
Depresyon
Depresyon, ruh halinin düşmesi, ilgi ve keyif kaybı ve enerji azalması ile karakterize bir duygu durum bozukluğudur. Sadece üzgün hissetmek değildir. Depresyonun farklı türleri ve belirtileri vardır. Depresyonla ilgili farklı düzeylerde şiddet ve belirtiler vardır. Depresyon belirtileri intihar düşüncesi veya davranışı riskinin artmasına neden olabilir.
Ayrışma ve dissosiyatif bozukluklar
Ayrışma, bir kişinin düşüncelerinden, duygularından, anılarından veya kimlik duygusundan koptuğu zihinsel bir süreçtir. Ayrışma bozuklukları arasında dissosiyatif amnezi, duyarsızlaşma bozukluğu ve dissosiyatif kimlik bozukluğu yer alır.
Yeme bozuklukları
Yeme bozuklukları anoreksiya, bulimia nervoza ve diğer tıkınırcasına yeme bozukluklarını içerir. Yeme bozuklukları her yaştan ve cinsiyetten insanı etkileyebilir ve ciddi psikolojik ve fiziksel sonuçlara yol açabilir.
Obsesif kompulsif bozukluk
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) bir anksiyete bozukluğudur. Takıntılar, müdahaleci ve istenmeyen tekrarlayan düşünceler, görüntüler veya dürtülerdir. Kompulsiyonlar ise zaman alıcı ve sıkıntı verici tekrarlayan ritüellerdir. Tedaviler bilişsel davranış terapisi (BDT) ve ilaçları içerir.
Paranoya
Paranoya, insanların ‘sizi ele geçirmek için dışarıda olduğu’ yönündeki mantıksız ve ısrarcı duygudur. Paranoya, paranoid kişilik bozukluğu, sanrısal (paranoid) bozukluk ve şizofreni gibi durumların bir belirtisi olabilir. Paranoya tedavisi ilaçları ve psikolojik desteği içerir.
Travma sonrası stres bozukluğu
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), herhangi bir travmatik olay yaşamış kişilerde bir tepki olarak gelişebilen bir ruh sağlığı durumudur. Bu, bir araba veya başka bir ciddi kaza, fiziksel veya cinsel saldırı, savaşla ilgili olaylar veya işkence ya da orman yangını veya sel gibi doğal afetler olabilir.
Psikoz
Psikozdan etkilenen kişiler sanrılar, halüsinasyonlar ve kafa karışıklığı yaşayabilir. Psikoz, ilaca bağlı psikoz, şizofreni ve duygudurum bozuklukları da dahil olmak üzere bir dizi akıl hastalığında ortaya çıkabilir. İlaç tedavisi ve psikolojik destek psikotik semptomları hafifletebilir, hatta ortadan kaldırabilir.
Şizofreni
Şizofreni, düşünce ve duygularda bozulmalar ve çarpık bir gerçeklik algısı ile karakterize karmaşık bir psikotik bozukluktur. Şizofreni semptomları çok çeşitlidir ancak halüsinasyonlar, sanrılar, düşünce bozukluğu, sosyal geri çekilme, motivasyon eksikliği ve bozulmuş düşünme ve hafızayı içerebilir. Şizofreni hastalarının intihar etme riski yüksektir. Şizofreni kişilik bölünmesi değildir.
Psikolojik Hastalıklar ve Nedenleri
Akıl hastalıklarının genel olarak çeşitli genetik ve çevresel faktörlerden kaynaklandığı düşünülmektedir:
Kalıtsal özellikler. Akıl hastalığı, kan bağı olan akrabalarında da akıl hastalığı olan kişilerde daha yaygındır. Belirli genler ruhsal bir hastalığa yakalanma riskinizi artırabilir ve yaşam koşullarınız bunu tetikleyebilir.
Doğumdan önce çevresel riskler. Anne karnındayken çevresel stres faktörlerine, ateşli hastalıklara, toksinlere, alkole veya uyuşturucuya maruz kalmak bazen akıl hastalığıyla bağlantılı olabilir.
Beyin kimyası. Sinir ileticileri, beyninizin ve vücudunuzun diğer bölümlerine sinyal taşıyan, doğal olarak oluşan beyin kimyasallarıdır. Bu kimyasalları içeren sinir ağları bozulduğunda, sinir reseptörlerinin ve sinir sistemlerinin işlevi değişerek depresyona ve diğer duygusal bozukluklara yol açar.
Psikolojik Bozukluk Nasıl Anlaşılır?
Belirti ve semptom örnekleri şunları içerir:
- Üzgün veya çökmüş hissetmek
- Kafa karışıklığı veya konsantrasyon yeteneğinde azalma
- Aşırı korkular veya endişeler ya da aşırı suçluluk duyguları
- İnişli çıkışlı aşırı ruh hali değişiklikleri
- Arkadaşlardan ve aktivitelerden uzaklaşma
- Belirgin yorgunluk, düşük enerji veya uyku sorunları
- Gerçeklikten kopma (sanrılar), paranoya veya halüsinasyonlar
- Günlük sorunlarla veya stresle başa çıkamama
- Durumları ve insanları anlamakta ve onlarla ilişki kurmakta zorlanma
- Alkol veya uyuşturucu kullanımı ile ilgili sorunlar
- Yeme alışkanlıklarında büyük değişiklikler
- Cinsel dürtü değişiklikleri
- Aşırı öfke, düşmanlık veya şiddet
- İntihar düşüncesi
Psikolojik Hastalıklar Nasıl Tedavi Edilir?
Ruhsal bozukluk teşhisi tedavi ihtiyacı ile aynı şey değildir. Tedavi ihtiyacı, semptomların ne kadar şiddetli olduğunu, semptomların ne kadar sıkıntıya neden olduğunu ve günlük yaşamı ne kadar etkilediğini, mevcut tedavilerin risklerini ve faydalarını ve diğer faktörleri (örneğin, psikiyatrik semptomların diğer hastalıkları karmaşık hale getirmesi) dikkate alır.
Ruh sağlığı tedavisi, bir ruh sağlığı uzmanı ve birey (ve birey isterse aile üyeleri) ile işbirliği içinde geliştirilen bireyselleştirilmiş bir plana dayanmaktadır. Psikoterapi (konuşma terapisi), ilaç tedavisi veya diğer tedavileri içerebilir. Genellikle terapi ve ilaç kombinasyonu en etkili yöntemdir. Tamamlayıcı ve alternatif terapiler de giderek daha fazla kullanılmaktadır.
Kendi kendine yardım ve destek, bireyin başa çıkması, iyileşmesi ve esenliği için çok önemli olabilir. İyi beslenme, egzersiz ve iyi uyku hijyeni ile yeterli uyku gibi yaşam tarzı değişiklikleri ruh sağlığını ve iyileşmeyi destekleyebilir. Kapsamlı bir tedavi planı, iyileşmeyi ve esenliği artıran bireysel eylemleri (örneğin, yaşam tarzı değişiklikleri, destek grupları veya egzersiz) içerebilir.
Birinci basamak tedavisini yürüten doktorların, psikiyatristlerin ve diğer ruh sağlığı uzmanlarının görevidir. Uzmanlar, bireylerin ve ailelerin ruhsal hastalıkları anlamalarına ve sağlık, zindelik ve işlevselliği iyileştirmek amacıyla semptomları kontrol etmek veya bunlarla başa çıkmak için neler yapabileceklerine yardımcı olur.
